ساختار تحقیق

این پژوهش با هدف ، بررسی وضعیت تامین اجتماعی و نقش آن در اقتصاد ایران است. تحقیق حاضر که به روش کتابخانه ای انجام یافته، شامل سه بخش ……….. می‌باشد. در فصل اول تاریخچه و سیر تکاملی تامین اجتماعی در جهان به طور مختصر بررسی می‌گردد. در فصل دوم تامین اجتماعی در ایران از نظر تاریخی و سیر تکاملی و وضعیت فعلی آن مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرد. در فصل سوم درآمدها و هزینه های تامین اجتماعی در ایران بررسی می شود. در این فصل میان مؤسسات مختلفی که در زمینه تامین اجتماعی در ایران فعالیت دارند وضعیت دو مؤسسه‌ عمده یعنی سازمان تامین اجتماعی و سازمان بازنشستگی کشوری مورد بررسی قرار می‌گیرد. درفصل چهارم ارتباط بین اقتصاد و تامین اجتماعی بررسی می شود

بخش اول

مفهوم ، ارکان و تاریخچه تامین اجتماعی

فصل اول : مفهوم تأمین اجتماعی و اصول حاکم بر آن:

در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و در اصل ۲۹ تعریف جامعی از تأمین اجتماعی صورت گرفته است: برخورداری از تأمین اجتماعی از نظر بازنشستگی، بیکاری، از کارافتادگی، بی سرپرستی، حوادث و سوانح، نیاز به مراقبت های بهداشتی و درمانی به صورت بیمه ای و غیربیمه ای حقی است همگانی و دولت موظف است طبق قوانین از محل درآمدهای عمومی و درآمدهای حاصل از مشارکت مردم، خدمات و حمایت های مالی فوق را برای یکایک افراد تأمین کند.^[۳]

با توجه به تعریف به عمل آمده در اصل ۲۹ قانون اساسی از تأمین اجتماعی و سایر مفاهیم مندرج در اصول یادشده نظام تأمین اجتماعی را می توان با در نظر گرفتن اصول ذیل و رعایت مفاد آن:

۱- اصل کفایت

۲- اصل جامعیت

۳- اصل فراگیری

مدعی شد که تحقق عدالت اجتماعی مستلزم تأمین اجتماعی خواهد بود و ارمغان تأمین اجتماعی تحقق عدالت اجتماعی می‌باشد^[۴].

جان کلام اینکه طی پنجاه و اندی سال که از شکل امروزی تأمین اجتماعی گذشته، نگرش نیروی کار جامعه را به اشتغال حمایت های اجتماعی و اعتماد به جامعه و آینده نگری را متحول ساخته است. ارائه خدمات متنوع درمانی بازنشستگی و از کارافتادگی سبب شده است که بخش عمده جامعه ایران به سرنوشت مشترکی در دریافت خدمات اجتماعی و مطالبات خود از سازمان تأمین اجتماعی بیندیشد و این امر موجب بروز خیز جمعی در جامعه و تحقق نسبی به هم پیوستگی اجتماعی برای جامعه ایران شده است. مشارکت مردم در سامانه تأمین اجتماعی کشور توانسته است کمکی برای زمینه سازی تحقق مردم سالاری در ایران باشد چرا که مشارکت مردم در تأمین اجتماعی در یک جامعه مدنی تعریف شده بر اساس شرایط ایران می‌تواند یکی از مصادیق مردم سالاری تلقی شود.^[۵]

تأمین اجتماعی در جامعه نیمه سنتی و نیمه مدرن ایران فراز و فرودها و مشکلات زیادی را پشت سر گذاشته و برای سازگاری بهتر با تحولات جامعه ناگزیر محتاج اصلاح و تغییرات تدریجی و سنجیده است. سازمان تأمین اجتماعی، به عنوان یکی از بزرگترین نهادهای اجتماعی ایران، باید بیش از گذشته راه شفاف سازی ‌پاسخ‌گویی‌ و کارآمدی را با تکیه بر تجارب پنجاه ساله خود و تجارب بین‌المللی بپیماید تا بتواند تقاضاهای رو به گسترش اجتماعی ناشی از توسعه اجتماعی جامعه ایران را پاسخ گوید، تأمین اجتماعی نتیجه تحولات جامعه مدرن است و همواره برای حرکت و اصلاح و کارآمدی محتاج دانش فنی و اجتماعی مربوط به حوزه علمی خویش است، محدود بودن دامنه تحقیقات و مطالعات لازم در زمینه تأمین اجتماعی در ایران، موجب محدودیت دامنه شناخت علمی حوزه تأمین اجتماعی ایران شده است.^[۶]

بی تردید تشویق و ترغیب دانشگاهی و مراکز علمی و پژوهشی برای ورود به مقوله تأمین اجتماعی و طرح علمی مسایل آن و یافتن راه حل های مناسب توسعه در این بخش، می‌تواند در کارآمدی و اثربخشی این پدیده مؤثر بر حیات اجتماعی ملت ایران و ارتقای توسعه اجتماعی گام بسیار مفیدی به شمار آید.

مبحث اول :

قبل از اینکه جنگ دوم جهانی اتفاق افتاده باشد و مقوله تأمین اجتماعی به ‌عنوان یکی از مقوله های کلیدی و اساسی در قلمرو توسعه اقتصادی، سیاسی و توسعه همه جانبه و پایدار مطرح گردد و یا اینکه نهضت رنسانس به عنوان یک نهضت فکری، هنری، فرهنگی و سیاسی از قرن پانزدهم تا هفدهم میلادی در اروپا دستاوردهای گسترده ای را در رابطه با آزادی، آگاهی، تفکر، رشد و پیشرفت، تحول نظامات دانسته باشد و یا انقلاب صنعتی در سال ۱۷۸۰ دگرگونی اساسی در وضعیت اقتصادی بشر پدید آورد و ماشین اولیه جایگزین نیروی بازوی انسانی گرددو تمامی این تغییر و تحولات تاریخی و اقتصادی منجر به برقراری بیمه های اجتماعی در سال ۱۸۸۱ توسط صدراعظم اشراف زاده آلمانی، بیسمارگ گردد تا بتواند جلوی گسترش کمونیسم و سوسیالیسم را که از فضای پرتنش بین کارگران و کارفرمایان سود می جست را بگیرد^[۷].

مبحث دوم : تاریخچه تأمین اجتماعی در ایران باستان

در ایران، تخت جمشید هنگام ‌خاک‌برداری و برحسب تصادف کلنگ باستان شناسان افق تازه ای را از فرهنگ و تمدن ایرانی با یافتن گل نوشته ها برای جهانیان پدید آورد و چنین بود که تأمین اجتماعی در ایران باستان خود را نمایان ساخت.

این یافته ها مجموعه ای از اسناد مالی بازمانده از آن روزگاران و از آن نظام اداری حیرت انگیز و بسیار گسترده که تاکنون نظیرش در جهان باستان شناسی یافت نشده است این گل نوشته ها گوشه ای از تاریخ پرشکوه و افتخار ملت ما را به جهانیان شناساندند گرچه بخاطر خیلی از مسایل مختلف از جمله تسلط استکبار به جهان امروزی و حصراین گل نوشته ها قطره ای از دریای بزرگ منتشر گردیده است.

در سال ۱۳۱۲ هنگام ‌خاک‌برداری از تخت جمشید در گوشه شمال غربی صفه، اتاقی پیدا شد که درِ آن تیغه شده بود که در آن اتاق الواح گلی فراوانی کشف گردید.الواح گلی ذکر شده توسط پروفسور کامرون متخصص برجسته دانشگاه شیکاگو که طبق قرارداد حفریات تخت جمشید به آن دانشگاه واگذار گردیده بود مورد بررسی و ترجمه از زبان ابلالی می‌گردد^[۸].

در کتابی که توسط دکتر کامرون «الواح خزانه تخت جمشید» نوشته و به چاپ رسیده، ۸۵ لوح ذکر شده مورد ترجمه قرار گرفت و نتیجه آن گزارشی است بشرح ذیل که حاصل این ترجمه است:

بیشتر کارگران ایرانی و اهل محل هستند و چنانچه از سایر امپراطوری ایران هخامنشی آمده باشند معرفی گردیده از جمله یک کارگر مصری که نجار بوده و سرپرستی ۱۰۰ نفر کارگر را به عهده داشته

است، دستمزد ۵ ماه خود را یک جا دریافت داشته و حقوق ماهانه او ۵/۶ سِکِل^[۹] بوده است.

در این الواح کارگران می توانستند نصف حقوق دریافتی خود را به صورت جنس دریافت نمایند و این اجناس را از فروشگاه دولتی (تعاونی) تهیه و با قیمت مناسب در اختیار کارگران قرار می گرفت بعضی کارگران حقوق خود را نه به صورت ماهانه بلکه بیش از دو تا سه ماه یکبار دریافت می‌کردند و در مواقعی هم بیش از سه ماه یکبار حقوق خود را می گرفتند.